BOTAŞ, Türkiye Cumhuriyeti ile Irak Cumhuriyeti Hükümetleri arasında 27 Ağustos 1973 tarihinde imzalanan Ham Petrol Boru Hattı Anlaşması çerçevesinde Irak ham petrolünün İskenderun Körfezi’ne taşınmasını gerçekleştirmek üzere 15 Ağustos 1974 tarihinde kurulmuştur. Başlangıçta sadece boru hatları ile petrol taşımacılığı yapan BOTAŞ, ülkemizin artan enerji ihtiyacının karşılanması amacıyla 1986 yılından itibaren doğal gazın ticareti ve taşımacılığı ile ilgili faaliyetlerine de başlamıştır.
BOTAŞ halihazırda aşağıdaki faaliyetleri yürütmektedir.
1. Petrol ve Doğal Gaz Boru Hattı İşletmeciliği
2. LNG/FSRU Terminali İşletmeciliği
3. Liman Hizmetleri
4. Petrol ve Doğal Gaz Boru Hatları, Kompresör İstasyonları İle İlgili Projelendirme, Mühendislik, Arazi Etüt, Kamulaştırma ve Yapım İşleri
5. Doğal Gaz ve LNG Ticareti
6. Doğal Gaz ve LNG Depolama Faaliyetleri
7. Uluslararası Doğal Gaz ve Petrol Taşıma Projeleri
18 Nisan 2001 tarihli ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunundan 10 yıl sonra doğal gaz piyasasının serbestleştirilmesi ve sektörde kamunun rolünün küçültülerek özel sektörün insiyatifinin arttırılması gündeme gelmiştir. Bu bağlamda BOTAŞ'ın yeniden yapılandırılması ve özelleştirilmesinin önünün açılması da öngörülmüştür. Yeniden yapılandırma sürecinde BOTAŞ'ın iletim faaliyeti, LNG tesislerinin işletilmesi ile depolama faaliyetleri ve diğer faaliyetleri gerçekleştirmek üzere üçe bölünmesi öne sürülmüş ancak BOTAŞ isminde bir değişiklik düşünülmemiştir.
Aradan bir 10 yıl daha geçtikten sonra BOTAŞ’ın yeniden yapılanması geçen sene tekrar gündeme geldi. Ana hatlarıyla işletim ve ticaret konularında faaliyet gösteren farklı şirketler kurulacağına ilişkin haberlerde de BOTAŞ’ın ismi konusunda herhangi bir değişiklikten bahsedilmemiştir.
BOTAŞ’ın açılımı nedir? Bu soruya herhalde birçok kişi düşünmeden Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. diyemeyecektir. Birçok faaliyet alanı olan BOTAŞ’ın boru hatları ile petrol taşıma faaliyetinin toplam faaliyetleri içindeki payı nedir sorusuna 125 Megabyte büyüklüğündeki 2020 faaliyet raporuna baktığımızda cevap bulamayız. Ancak şu var ki BOTAŞ deyince birçoğumuzun aklına doğal gaz geliyor. Bunun en önemli nedeni herhalde BOTAŞ’ın doğal gaz satışlarının Türkiye doğal gaz tüketimindeki payının %87 olmasıdır. Boru gazı ve LNG ithalatında da BOTAŞ’ın payı benzer şekilde çok yüksektir.
Uluslararası piyasalarda da BOTAŞ denilince akla hemen doğal gaz geliyor. Bunun temel nedeni Türkiye’nin büyük bir gaz pazarı olmasından ziyade, dünya doğal gaz ve LNG ticaretinde son yıllarda ilk 10 da yer almasıdır. LNG ticaretinde özellikle spot LNG ticaretinde Türkiye’nin adının gittikçe öne çıkması yadsınamaz bir gerçek. Örneğin geçtiğimiz Aralık ayında Türkiye, İngiltere ve Güney Kore’nin ardından dünya çapında en çok Amerikan LNG ithal eden üçüncü ülkeydi. Türkiye denince de akla ilk gelen kurum, BOTAŞ yani Boru Hatları İle Petrol Taşıma A.Ş.
Uluslararası dev şirketlerin bile faaliyetlerindeki değişime paralel olarak isim değişikliğine gittiği bir dönemde BOTAŞ’ın da artık yeni bir isim altında yapılanması gerekmez mi? Ayrıca dünya LNG ticaretinde üst sıralarda yer alan BOTAŞ’ın uluslararası bir oyuncu olmasının gereği olarak LNG ithalatıyla sınırlı kalmayıp alım satım yani ticaret işine soyunması gerekmez mi? Veya en azından JERA ve EDF Trading Limited’in yaptığı gibi LNG optimizasyonu ve ticareti konusunda piyasanın önde gelen şirketleriyle gücünü birleştirmesi gerekmez mi? Bir sonraki aşama olarak halka açık hale gelse daha da güçlenmez mi? Bu soruların cevaplarını zaman bize gösterecek ancak şimdiden beyin fırtınası yapmak faydalı olabilir.