Bu yazı yayın tarihinden çok önce yazıldığından, yayınlandığı tarihteki olayları içermemektedir.
Enerji krizleri çok nadir görülen olaylardır. Bilkent Üniversitesi Enerji Politikaları Araştırma Merkezi bir enerji dersi için ilk öneriyi yaptığında, hemen “Enerji Krizleri” dedim. Bu süreçte 19. yüzyıl İngiltere'sinden başlıyoruz ve farklı krizlerin modern dünyayı nasıl dönüştürdüğünü görüyoruz.
Krizler neden önemlidir? Halkın ilgisini belirli bir konuya odaklar ve onları eğitir. Bu, bazen ne yapılması gerektiği konusunda bilinçli bir kamuoyu tartışmasına zorlar. Sonra önümüzdeki 10-20 yıl bu krizle şekilleniyor. Bu nedenle enerji dönüşümlerinde kritik noktalardır.
Krizi ne oluşturur? Bir cevap bulmak için en büyük krizlerden başlıyoruz. 20. yüzyıl öncesi dönemde kereste krizleri önemlidir. 20. yüzyılda 73-74 ve 79-80 petrol krizleri anıtsaldır. Sonra Ukrayna-Rusya kavgaları gibi yetkililer tarafından adlandırılan krizler vardır. Beklenmedik dediğinizde, bazıları beklenildiğini iddia edebilir. Ama nadir oldukları için çoğu zaman onları unutuyoruz. Bunlar uç olaylardır, norm değildir. Ne yazık ki oluyorlar, tüm dünyada da olmaya devam edecekler.
Altta yatan başlıca nedenlere, işletme noktasının yapışkanlığı teorisi adını veriyorum. Enerji sistemi çok büyük ve sermaye yoğun. Genel olarak bu sistem, en verimli ve yönetilebilir çalışma noktasına yakınlaşmaya çalışır. Bu yönetim sistemi haline gelir, işgücü bu şekilde eğitilir. Strateji raporları, talep tahminlerinin tümü, birkaç alternatif senaryo ile normal çalışma moduna dayanmaktadır. Krizler genellikle alternatif senaryoları aşıyor.
Ancak bir olay meydana geldiğinde, işgücü ya da 20 yıl boyunca verimli bir şekilde tasarlanan ve çalışan zihinsel yapı, ilk önce bunun geçişsel bir aksaklık olduğunu düşünüyor. Sonra resim netleştikçe herkes bir şeyler yapmaya çalışır. Tıpkı hayattaki her şey gibi, çözüm de bazı deneme yanılmalarından sonra gelir. Muhtemelen tüm dünyada bunun istisnası zordur.
Bu nedenle, bu krizde şimdiye kadar okuduklarımın bir kısmını çok kısaca açıklayacağım:
1. Kriz arka arkaya gelen (kaskat) bir olaydır, çözümü için gümüş mermi yoktur: Herhangi bir alternatif senaryoyu aşan büyük bir kriz büyük olasılıkla birçok olayın arka arkaya gelmesinden oluşan (kaskat) bir olaydır. Yani, birçok şey ters gittiği için oldu. Bu yüzden çözümü bir cümle cevaplarla bulunmaz. Çoğu zaman gerçek cevap en küçük teknik detaylarda yatar.
2. Önceliklendirme: Bir enerji krizinde her şeyi kurtaramazsınız. Bir önceki petrol krizinde batı dünyası siyasi kargaşa ve finansal durgunlukta kaybolmak dışında bir şey yapamadı. Önceliklendirme her krizde kilit bir sorudur. İlk üç önceliğimiz nedir? Bir enerji fiyat krizinde herkes mutsuz olacak, ancak hane halkı gelirindeki enerji harcamalarıyla tanımlanan enerji yoksulları geçici olarak kurtarılmalıdır.
3. Matematiği kullanmak ve mümkün olan her şeyi ölçmek: Olayı öncesi ve sonrası ile tekrar zihnimizde inşa ederken, insanları doğrulanabilir sayılarla gelmeye zorlamak gerekir. “Beklenti Etkisi” diye çok iyi bir kitap var. İnsanlar ve uzmanlar "beklenti etkisine" düşebilir. “Ben dedim”ci adamlar büyük olasılıkla yanılıyorlar, çünkü kriz ne olursa olsun aynı anlatıları söylemeye devam ediyorlar. Sayı adamları krizi anlamak için kritik öneme sahiptir.
4. İletişim anahtardır: Mevcut durum alternatif senaryoyu aştıysa, asla iyimser olmayın. Numaralarla ve (sorulmadan) her saat, gün gibi düzenli aralıklarla iletişim kurmaya başlayın. Halk olaya odaklanıyor, olayın zihinsel bir modelini oluşturmaya çalışıyorlar. Olayların ölçeğini anlatarak onlara yardım edin.
5. Her zaman hava durumunu izleyin: Genellikle kademeli riskler varsa, bir tetikleme noktası olmalıdır. Enerji sektöründe büyük olasılıkla hava olaylarıdır. Hava, arz güvenliğinin temel işidir. Hatta, bazı personeli hava olayları ve yüksek çözünürlüklü (dakika) hava istasyonu verileri için ayırmak, sorunları anlamak için kritik öneme sahiptir.
6. Öğren, belgele ve öğret: Podcast'lerimde ve yazılarımda, önceki krizden ilk elden bilgi sahibi insanlarla röportaj yapmaya çalıştım. Raporları kontrol ettim. Sabancı Üniversitesi derslerimde öğrencilere elektrik krizleriyle ilgili bir rapor okutuyorum ve kilit noktaları bulup, haritaları çizmelerini bekliyorum. Çünkü tarih yapılması gerekenler için bir başlangıç noktasıdır. Tekerleği tekrar icat etmek size çok değerli zamana mal olabilir.
7. Kamuoyu baskısı olumsuz bir faktördür: Önceki küresel krizlerde kamuoyu baskısı çabaların çoğunu yanlış yönlendirdi ve politikacıların zaman kaybetmesine izin verdi. Şikayetlere dikkat etmeli ve duyarlı olmalısınız. Ancak, bir uçağın acil inişinde, lüks sınıfta veya yüksek sesle bağıran yolcuya değil, pilot denilen teknik adama güvenirsiniz. Aksi takdirde, sorun derinleşir. Teknik senaryoyu kesintiye uğratan ve her şeyi berbat eden çeşitli kamuoyu baskısı örnekleri var. Örneğin Jimmy Carter'ın sentetik yakıt politikası. Ya da kereste krizini hafifletmek için daha fazla ağaç dikmek. AB’nin son dönem saplandığı kriz.
Başka kurallar da olabilir. Ancak modern dünya, biriken bilginin nesiller ve nesiller üzerine inşa edilmesiyle bugünlere geldi. Herkes kendi deneyimlerine göre katkıda bulunmalıdır. Başkalarının doğrulaması, yalanlaması veya iyileştirmesi için ben de üzerime düşeni yapmış oldum.