Elektriği o kadar ucuza yapacağız ki, sadece zenginler mum yakacak.
-Thomas Edison
İlk kamu elektriği 1881'de Londra'da başladı, ardından elektrik kullanımı hayatımızı daha rahat hale getirdi ve arttı. Her zaman olduğu gibi arz ve talep kavramına dayalı bir elektrik piyasası olmasına rağmen, dünyada günlük tükettiğimiz birçok ürünün aksine bu piyasada “elektrik hırsızlığı” diye bir tabir vardır. Tanım ve netlik için, elektrik hırsızlığı dolandırıcılık, hırsızlık, fatura düzensizlikleri ve ödenmemiş faturalar şeklinde açıklanabilir. Northeast Group tarafından 138 ülkede yapılan araştırmaya göre, sorunun boyutunu göstermek ve vurgulamak için, elektrik hırsızlığı ve teknik olmayan kayıplar, kamu hizmetlerine kayıp gelir başına 101.2 milyar dolara mal olduğu ve hırsızlığın dünyanın çoğu bölgesinde hala arttığı gösterilmiştir. Bu yazıda, verileri tanıtarak ve korelasyon analizi yaparak Türkiye'nin bu konuda ne kadar iyi olduğunu basit ve temelden gösteriyorum. Bunu yaparken T.C. EPDK (Türkiye Cumhuriyeti Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu) tarafından paylaşılan elektrik hırsızlık oranları ve TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) tarafından kişi başına düşen GSYİH verilerinden yararlanılacaktır.
Türkiye, Dünya Bankası tarafından üst orta gelirli bir ülke olarak sınıflandırılıyor ve tüm nüfusunu başarıyla elektriklendirmiştir. Buna ek olarak, Türkiye yeni sanayileşmiş bir ülke olarak kabul edilmektedir; bu, esas olarak tarımsal ekonomik faaliyetlere dayalı olmaktan, esas olarak mal üreten endüstrilere dayalı bir geçiş anlamına gelmektedir.Ancak “stratejik” ürün olan elektrikle ilgili bu tür başarılara rağmen, Cumhuriyetin ilk 100 yılında Türkiye'de elektrik hırsızlığı konusu çok tartışılmıştır.
Başlangıçta, Wikipedia'nın dünya çapında bir bilgi kaynağı olarak popülaritesi dikkate alındığında, Wikipedia'nın ilgili sayfasında elektrik Hırsızlığından söz edilen sadece beş ülke var: Pakistan, Hindistan, Rusya, Brezilya ve Türkiye. Bu durum elektrik hırsızlığının Türkiye'de bir sorun olduğunu söylememize yardımcı olabilir.
Türkiye'de 21 büyük elektrik tedarikçisi, pazarı şehirlere göre paylaşıyor ve bazılarındaki hırsızlık oranı diğerlerininkinin neredeyse on katı. İllere baktığımızda firmaların sorumlu olduğu, Marmara'nın en düşük olduğu gibi Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin de en yüksek orana sahip olduğunu görüyoruz. İlk 10 şirketin toplamı (56.89), 2018 için en yüksek şirket olan DİCLE'nin (54.94) oranına neredeyse eşit. olanlar, en düşük oranlı olanlar için elektrik hırsızlığında bazı artışlar var.
Değerlendirmek için, kişi başına üretim ile elektrik hırsızlığı oranı arasında temel bir korelasyon analizi yaptım. Aralarında ters bir korelasyon olduğunu görebiliriz (2018 için -0.505, 2019 için -0.497). Korelasyon için, bazı şehirlerin arzı birden fazla firma tarafından paylaşıldığından, saf bir şekilde ortalamalarını kullandım ve kişi başına üretimin hesaplanmasında, tanımı gereği üretim gelir anlamına geldiğinden, üretimin gerçekleştiği şehirlerin kişi başına ortalama GSYİH'sini kullandım.
Tablo 1: Türkiye' de Bölgelere Göre Yasadışı Elektrik Kullanım Oranları
Korelasyon nedensellik anlamına gelmese de, nedensellik ile ilgili literatür mevcuttur. Dolayısıyla, kişi başına üretim ile elektrik hırsızlığı arasındaki korelasyonda nedensellik olduğunu kabul edersek, daha az elektrik hırsızlığını teşvik eden politikaların yol açacağını iddia edebiliriz. Örnek vermek gerekirse, Solow'un Büyüme Modeli'ne dayalı olarak, beşeri ve fiziki sermaye vb. ile ilgili politikalar, bu tür bir artışı sağlayabilir ve sonunda, oranların diğerlerinden çok daha yüksek olduğu bölgeler için hırsızlık oranlarını azaltabilir.
Genel olarak, Türkiye Cumhuriyeti önümüzdeki yıl 100. yılını kutlayacak, aynı zamanda sanayileşmesi ve kalkınması da kutlanacak. Bununla birlikte, Türkiye'nin elektrik hırsızlığını henüz başarılı bir şekilde ele almadığını iddia etmek için hala yer var. Bu yazıda, basit bir veri analizi ve gözlemi ile Türkiye'nin elektrik hırsızlığı sorununu göstermeye çalıştım ve ardından kişi başına düşen GSYİH ile elektrik hırsızlık oranları arasındaki korelasyon yardımıyla basit politika önerileri yapmaya çalıştım.