Kuşların bile bir ara bir yere konması gerekir. Bu nedenle enerji fiyatlarının sonsuza kadar yükselmesini bekleyemeyiz. Ama hangi enerji fiyatları ve ne zaman? Bunlar, hakkında hiçbir fikrimizin olmadığı temel sorular. Avrasya jeopolitik riskleri hala yüksek fakat sanki Covid normalleşiyor. Pandeminin sonu gelmese de ama grip gibi normalleşme görebiliriz.
Jeopolitik risklerden başlarsak, Rusya Merkez Bankası rezervleri tarihinin en yüksek seviyesinde. Tarih tekrardan ibaret kabul ederesek, Rusya'nın jeopolitik hamleleri Merkez Bankası rezervlerinin zirve yapmasıyla örtüşüyor. Avrupa gaz akışları ve stok seviyeleri de en düşük seviyelere yakın durumda. Rakamlar, uzun süreli bir jeopolitik kargaşaya hazırlık olduğunu hissettiriyor.
Covid yeni bir grip türü olacak mı? Bu yıl bazı cevaplarını bulacağımız soru bu. İlginçtir ki sıfır Covidli politikalardan sokağa çıkma yasağına kadar tüm katı önlemleri denedikten sonra bu hale geldik. Pfizer, bunun her yıl tekrarlayan grip gibi olacağını iddia ediyor. Bazıları ise salgının 6 ayda bir tekrarlayacağını iddia ediyor. Bu senaryoda, jet yakıtı talebi zorlaşabilir. Yani kısaca seyahatlerde kapıların açılması ve geçişlerin zorlaştırılması politikaları bir süre daha devam edebilir.
Ancak şunu anlamalıyız ki, eğer varsa, yeni bir istikrar (iyi veya kötü) için geçiş dönemindeyiz. Covid sonrası dünyada kararlılık henüz oluşmadı. Dolayısıyla hem ekonomi hem de enerji farklı zaman ve coğrafyalar için farklı hızlara sahiptir. Örneğin, Çin'de Yeni Yıl 1 Şubat'ta, arkasından Pekin Olimpiyatları olacak. Kömür yakımı büyük olasılıkla o dönem için kısıtlanacak ve gaz talebi artabilir. Yeni yıldan önce petrol artacak ve yeni yıl boyunca azaltılmış bir talep olacak. Kış Olimpiyatları'ndan sonra Çin'in fosil yakıt tüketimini artırmasını bekliyoruz.
COP27 Mısır'da olacak. COP’lara göre bir küresel haber takvimi var. Haziran ayından Kasım ayına kadar, dünya artan miktarda Afrika ve küresel ısınma haberleri görecek. Bu yıl Afrika'ya daha fazla vurgu yapılacak. Ancak Afrika yüksek enerji fiyatları ile gerilirse, öncelikler çarpıtılabilir.
Ülkelerin çoğu enerji fiyatlarını sübvanse etmeye çalışıyor. Ancak daha büyük tehlike gübre ve gıda fiyatlarında yatmaktadır. Gıda fiyatlarının istikrar açısından önemli olduğunu unutmamalıyız. Enerji fiyatlarının buna ek bir rolü vardır. Yüksek fiyatlar eğilimlerini sürdürürse, düşük gelirli ülkeler hem gıda hem de enerji fiyatlarını sübvanse etmekte zorlanabilirler. Bu, orta ve düşük seviyeli petrol, gaz, mineral (bakır gibi) üretici ülkeler için büyük riskler yaratacaktır. Dolayısıyla özellikle yaza doğru, fiyatlar düşmez ise, yeni arz sorunları görmek şaşırtıcı olmaz.
En büyük sorun, Covid şokunun yarattığı istikrarsızlıktı. Fiyatlar benzeri görülmemiş seviyelere düştü. Negatif petrol fiyatlarını hatırlayın. Tüketici en düşük enerji fiyatlarını gördü, ancak neredeyse bir yıl içinde fiyat yelpazesinin bir ucundan diğerine geçtik. Bu gerçekten kafa karıştırıcı zamanlar. Tüketici güçlü bir kazanım (endowment) etkisi yansıtır. Yani, indirimlerin pozitif moral üzerinde neredeyse sıfır etkisi vardır, ancak fiyat artışları son derece acı vericidir. Şimdi kişi başına düşen geliri 5000 $ olan ve gıda-sanayi üretimi çok olmayan ülkeleri düşünün.
AB düzeyinde, enerji krizini ele almayan yeni reform paketleri kesinlikle gerginlik yaratacaktır. Fiyatlar çok yüksek olduğunda herkes eleştiriliyor. Suçlama oyunu her zaman en tepede biter. Bu yeni bölünmeler ve tepki verme dürtüsü yaratır. Enerji Birliği fikrinin ilk olarak bir FT makalesinde nasıl ve neden yayınlandığını hatırlamalıyız.
Zamansal analizde, gaz fiyatlarının yanı sıra standart bir petrol fiyatları eğilimi vardır. Petrol fiyatları Noel'den sonra artmaya başlar ve Mayıs ayına kadar yavaş yavaş artar. Ardından bir süre bocaladıktan sonra, petrol fiyatlarının olumsuzdan daha olumlu bir ruh hali içinde olduğu Temmuz-Ekim dönemi başlıyor. Kasım ve Aralık ayları, doğal olarak azalan petrol talebine bağlı olarak petrol fiyatlarındaki düşüşler için en muhtemel aylardır.
Gaz durumunda, kış ve yaz. Soğuk veya sıcak havanın değişmesine bağlı olarak fiyatlar Ekim veya Nisan aylarında sürpriz yapabilir. Uzun dönemli yapısı da oldukça bilinir. Ancak Avrupa bahara çok düşük stok seviyeleriyle başlarsa bu dönem yapısı bozulacaktır. Tüm bunlara ek olarak, Tonga yanardağı patlaması önümüzdeki 2 ay içinde küresel sıcaklıkları düşürebilir. Bu, kısa vadeli talep ve fiyatlar için başka bir etki olacaktır.
Ama bu makalenin açılış cümlesine geri dönmeme izin verin. Kuşların bile bir ara bir yerlere konması, dinlenmesi gerekiyor, bu nedenle enerji fiyatları sonsuza dek yükselemez. Tüketici acıyı hissediyor. Sanayi üretimi yavaşlıyor. Bu nedenle, 2022'yi aşırı olaylarla kararsız bir yıl olarak adlandırabiliriz. Fiyatlar yakın zamanda istikrar bulamayacak. Ancak fosil yakıt yatırımları öyle karlar elde ediyor ki, dünya çok sayıda güneş enerjisi yatırımı görmesine rağmen başka bir fosil çağına çekilebilir. 2022 kafa karıştırıcı olacak.