Batı Balkanlar, ülkelerin kendi tezlerinde ısrar etmeleri ve diplomasiye izin vermemeleri nedeniyle yakın tarih boyunca krizler ve çatışmalarla anılmıştır. Bugün siyasi konularda hala anlaşmazlıklar olsa da, işbirlikleri ve ortaklıkların bu anlaşmazlıkların yerini alması mümkün görünmektedir. Bölgedeki ülkelerin ortak sorunlarını tespit ederek bölge hükûmetleri, Batı Balkanlar'daki insanların refahını artıracak çözüm odaklı ortak girişimler oluşturabilir. Özellikle küresel enerji krizinin etkilerinin derinden hissedildiği ve başta Avrupa Birliği ülkeleri olmak üzere dünya ülkelerinin krizin etkilerini öngörmeye çalıştığı bir dönemde, Batı Balkan ülkelerinin bölgesel enerji güvenliğini tesis etmeye yönelik ortak çabaları, Batı Balkanlar'da uzun vadeli ekonomik ve siyasi istikrarı sağlayacaktır.
Bölgesel iş birliğinin zaten arttığı bir dönemde, Açık Balkan Girişimi gibi siyasi ve ekonomik oluşumlar, hükûmetlerin enerji politikalarını uygularken senkronize hareket etmelerini sağlayabilir. Açık Balkan Girişimi kapsamında bölgenin enerji güvenliğinin tesisi için önem arz eden işbirliklerinin hâlihazırda hayata geçirildiği gözlemlenmektedir.
Belgrad'da 2 Eylül'de düzenlenen Açık Balkan Zirvesi, Batı Balkanlar'daki iş birliği atmosferinin en son yansıması olmuştur. Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, Arnavutluk Başbakanı Edi Rama ve Kuzey Makedonya Başbakanı Dimitar Kovacevski, ihtiyaç fazlası enerji kaynakları ve gıdanın paylaşımı için ortak bir mekanizma kurulması konusunda anlaştı.
Liderlerin mutabakatı, Batı Balkan ülkelerinin enerji arz güvenliğini ortaklaşa tesis etme niyetinde olduklarını ortaya koymaktadır. Ayrıca, Batı Balkanlardaki hükûmetler komşu hükûmetlerle her konuda iş birliğine açıktır.
Ayrıca, Batı Balkan ülkelerinin liderleri bölgedeki komşu ülkelerle iş birliği yapma isteklerini sık sık dile getirmektedirler. Özellikle Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Avrupa Birliği'nin aşı politikasının Balkan ülkelerini kapsamadığını belirterek, AB'nin aşı politikasını "utanç verici bir hata" olarak nitelendirdi. Rama daha sonra AB'nin aşı politikasındaki hatalarının enerji politikasında tekrarlanmaması gerektiğini belirterek AB'yi Balkan ülkelerine yardım etmeye çağırdı.
AB'nin Balkan ülkelerinin enerji güvenliğine ne ölçüde katkıda bulunacağı bilinmese de yardım çağrısı karşılıksız kalmadı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, konuk olarak katıldığı Açık Balkan Zirvesi'nde Türkiye'nin Balkan ülkelerinin kış ayları boyunca doğal gaz ihtiyaçlarını karşılamalarına yardımcı olacağını açıkladı. Bu açıklama, komşu ve çevre ülkelerin Balkanlar'a atfettiği stratejik önemin bir göstergesidir.
Bölgenin en önemli ülkesi olan Sırbistan'ın da Rus enerjisine alternatif arayışında olduğu biliniyor. Sırbistan hükûmeti 2023 yılında Azerbaycan'dan doğalgaz tedarik etmeyi planlıyor ve petrol alımı için Irak ve Venezuela ile görüşüyor. Sırp hükûmetinin mevzubahis çabaları, Sırbistan'ın Rusya'ya olan enerji bağımlılığını azaltmak için hiçbir çaba sarf etmediği yönündeki yaygın argümanı çürütüyor. Dolayısıyla, bölge ülkelerinin enerji kaynaklarını çeşitlendirme yönünde irade gösterdikleri göz önünde bulundurulduğunda, AB ülkeleri de dâhil olmak üzere tüm çevre ülkelerin Batı Balkanları ekonomik ve siyasi açıdan desteklemeleri gerekmektedir.
Açık Balkan Zirvesi'nde Sırbistan ve Arnavutluk enerji ve madencilik alanlarında iş birliğini arttırmak üzere bir iş birliği mutabakatı imzaladı. Mutabakat, her iki ülkedeki yenilenebilir enerji üretim tesislerinin kapasitelerinin artırılmasını ve Arnavutluk'ta inşa edilecek Vlora LNG terminalinin yapım sürecinde iki ülke arasında iş birliği yapılmasını öngörüyor. Kosova ve Arnavutluk arasında Haziran 2022'de imzalanan benzer bir mutabakat da Vlora LNG Terminalinin geliştirilmesinde ikili iş birliğini öngörüyordu.
Hatırlanacağı üzere, 12 Mart 2021 tarihinde ABD merkezli LNG şirketi Excelerate Energy, Amerikan çok uluslu enerji şirketi ExxonMobil ve Arnavutluk hükûmeti arasında Vlora Limanı'nda bir LNG terminalinin geliştirilmesi için bir mutabakat zaptı imzalanmıştı. Proje, Arnavutluk ve tüm Balkanlar için enerji arzının çeşitlendirilmesi açısından kritik önem taşımaktadır.
Arnavutluk'ta geliştirilecek LNG terminali sayesinde komşu ülkelere enerji tedarik etmenin mümkün olacağı açıktır. 14 Temmuz 2022 tarihinde, Excelerate Energy ve Bulgaristan'ın Overgas şirketi, Vlora LNG terminalinden Bulgaristan'a LNG satmak için bir mutabakat zaptı imzaladı. Anlaşma kapsamında Overgas'ın, Vlora Terminali'ne ve Avrupa'nın Güney Gaz Koridoru'ndaki mevcut doğal gaz altyapısına bağlanması beklenen Vlora-Fier Boru Hattı aracılığıyla on yıl boyunca yılda 1 milyar metreküp (bcm) doğal gaz satın alması bekleniyor. Benzer anlaşmaların Batı Balkan ülkeleri arasında da imzalanacağı öngörülebilir.
Dikkat çeken diğer bir gelişme de Sırbistan ile komşu ülkeler arasında yeni enerji bağlantılarının kurulmasını öngören, Sırbistan liderliğindeki yeni enerji bağlantıları projeleridir. Trans-Balkan Koridoru projesi, Sırbistan'ı Balkan ülkeleri ve diğer çevre ülkelere elektrik dağıtımı için bir enerji merkezi haline getirmeyi amaçlamaktadır. 250 kilometrelik elektrik bağlantısı sayesinde 400 kV'luk hatlar Sırbistan'dan Bosna Hersek ve Karadağ sınırlarına kadar elektrik iletebilecek. Güç bağlantısının Karadağ bölümü tamamlandığında, Karadağ ile İtalya arasında denizaltı kabloları aracılığıyla elektrik iletimi mümkün olacaktır. Planlanan diğer iletim projesi olan Sırbistan-Hırvatistan enterkonneksiyon hattı ile iki ülke arasında 400 kV'luk yeni bir elektrik dağıtım hattı inşa edilmesi hedefleniyor.
170 kilometre uzunluğundaki Pannonian Koridoru'nun Sırbistan ve Macaristan arasındaki elektrik iletim kapasitesini artırması beklenmektedir. Öte yandan, Kuzey CSE Koridoru Sırbistan ve Romanya arasındaki mevcut ara bağlantıyı iki katına çıkaracak ve Orta Balkan Koridoru Bulgaristan'dan Karadağ ve Bosna Hersek'e 400 kV'luk bir hat inşa edecek. Sırbistan'ın iletim sistemi operatörü EMS'ye göre, beş projenin de 2035 yılından önce tamamlanması planlanıyor.
Batı Balkan ülkelerinin bölgenin enerji arz güvenliğinin sağlanmasındaki rolü, küresel enerji krizinin bölge üzerindeki olumsuz etkilerini azaltma potansiyeline sahiptir. Balkanlar'da artan iş birliği bölge halkının ortak çıkarlarının bir ürünüdür ve siyasi anlaşmazlıklar bölgesel iş birliğini baltalamak için geçerli nedenler olmamalıdır. Bölgedeki enerji iş birliğinin artırılması için tarafların somut iradeleri mevcuttur. Batı Balkanlar'daki ülkelerin ortak enerji yatırımları ivme kazandıkça istikrarlı bir bölgesel enerji stratejisi benimsenebilecektir.